Narodziny Rzeczpospolitej Obojga Narodów

/ Unia lubelska – obraz olejny namalowany przez Jana Matejkę w 1869.  (Domena publoczna)

 1 lipca 1569 r. Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły na Sejmie w Lublinie unię realną, czego efektem było powstanie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Jej zaistnienie wiązało się z postacią bezdzietnego króla Zygmunta Augusta, pragnącego zachować łączność obu krajów po swej śmierci. Wielkie państwo powstałe w imię wspólnego dobra, pomocy, solidarności, braterstwa i wolności. To wielkie państwo przetrwało ma mapach Europy aż do ostatniego rozbioru w 1795 roku.

1 lipca to wyjątkowa data dla polskiego Parlamentu, tego dnia obchodzimy święto Sejmu Polskiego, ustanowione w 2015 r. W uchwale przyjętej siedem lata temu ustanawiającej święto, Sejm podkreślił, że unia lubelska nadawała relacjom polsko-litewskim nowy, doskonalszy kształt i zapoczątkowała okres potęgi i chwały Rzeczpospolitej Obojga Narodów. "Sejm, złożony z Senatu i Izby Poselskiej, wzmocniony przez przedstawicieli Litwy, przez długie lata stanowił centrum decyzyjne rozległego państwa, przy jednoczesnym zapewnieniu godnej reprezentacji obu narodów" - napisano w uchwale.

Tekst zawartej Unii mówił: " Unia sprawiła iż już Królestwo Polskie i Wielgie Księstwo Litewskie jest jedno nieróżne i nierozdzielne ciało, a także nierożna, ale jedna spolna Rzeczpospolita, która się z dwu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła. I aby za wolą Bożą ta unia trwałą do końca świata"

Unia lubelska była zwieńczeniem długotrwałego procesu unifikującego oba państwa. Wszystko zaczęło się od  Unii w Krewie z 1385 roku, Polska i Litwa były połączone unią personalną pod panowaniem królów z dynastii Jagiellonów.  Następnie przez dwa stulecia ten sojusz był rozszerzany i pogłębiany. W 1569 r. w Lublinie doszło do zawarcia unii realnej. A wszystko dlatego, że dynastia Jagiellonów stanęła wobec problemu braku potomków męskich. Z tego powodu przystąpiono do szybszego utrwalania ścisłego związku między dwoma państwami.  Zygmunt II August w tym czasie przyłączył do Korony należące do Litwy: Ukrainę, Wołyń i Podlasie. Również za jego panowania  Rzeczpospolita toczyła wojny o Inflanty zakończone podziałem tych terenów i wcieleniem znacznej ich części do Polski. Unia realna, którą przypieczętowano 1 lipca 1569 roku w Lublinie była wielkim osiągnięciem Zygmunta Augusta II.  W wyniku  zawarcia unii lubelskiej powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów.  Korona i Litwa miały wspólne:  króla, sejm i senat, monetę,  politykę zagraniczną. Korona i Litwa zachowały odrębne:  wojsko, skarb, urzędy i sądy. Rzeczpospolita Obojga Narodów była państwem wielonarodowościowym i zróżnicowanym pod względem religijnym. Polska wyprzedziła zatem Europę o kilka wieków, stając się równocześnie potęgą terytorialną i militarną. Obszar Rzeczpospolitej Obojga Narodów wynosił 800 tys. km2 , a ludność liczyła 7 milionów . Jednak po śmierci  Zygmunta II Augusta w 1572 roku pozycja monarchy w Rzeczpospolitej Obojga Narodów znacząco osłabła na rzecz przywilejów szlachty. To w tym czasie wprowadzono tzw. wolną elekcję, zapewniającą szlachcie możliwość wyboru króla. Zmierzch Rzeczypospolitej przypada na wiek XVII i czas wojen ze Szwecją, Turcją i Rosją. W tym też czasie  pojawił się  kryzys gospodarczy związany z załamaniem się popytu na eksport zboża. Wszystko razem wzięte poczynając od słabości władzy wykonawczej,  niesprawności sejmu z liberum veto, przy  nielicznym  wojsku oraz ingerencji państw ościennych w politykę kraju, doprowadziło do upadku Polski. A przypieczętowały go rozbiory (1772, 1793, 1795).