„Album głubczyckich rodzin kresowych”

  100-lecie odzyskania niepodległości przez nasz kraj jest okazją do przypomnienia, jak ważną rolę dla polskiej gospodarki i kultury odgrywały przed 1945 r. Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej. Losy naszych rodaków, którzy od pokoleń żyli i gospodarowali na wschodzie zostały poddane w XX wieku wielu próbom przetrwania. Okupacje, pacyfikacje miast i wsi, przymusowe deportacje na Sybir i do Kazachstanu, ludobójstwo, uchodźstwo na inne kontynenty, pozostawiły traumę wśród tych, którzy doświadczyli okropności wojny oraz wielką zadrę współczesnym, tkwiącą od lat w naszym społeczeństwie.

     Jednym z kierunków badań podjętych przez głubczyckich historyków są szeroko rozumiane Kresy Wschodnie Rzeczpospolitej, które od pokoleń fascynują swoim naturalnym pięknem, dorobkiem intelektualnym, materialnym oraz kulturą.

Od wielu lat zbierane są relacje, dokumenty i fotografie opisujące losy rodzin przesiedlonych na teren powiatu głubczyckiego. Dzięki wspomnieniom powojennych osadników zabużańskich oraz ich krewnych i sąsiadów możemy odtworzyć życie codzienne rodzin kresowych.

     Prezentowany Państwu „Album głubczyckich rodzin kresowych” jest kontynuacją podjętej tematyki, jaką zapoczątkowali w swoich trzech wcześniejszych publikacjach głubczyccy historycy – dr Arkadiusz Szymczyna i dr Katarzyna Maler. Zebrali w nich relacje od osób urodzonych na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej.

     Album wydrukowano dzięki pomocy finansowej Powiatu Głubczyckiego i wsparciu technicznemu Urzędu Miejskiego w Głubczycach. Publikacja jest przede wszystkim zbiorem starych fotografii dokumentujących życie codzienne Zabużan, ich udział w uroczystościach kościelnych i państwowych, imprezach kulturalnych, czy też służbie w jednostkach wojskowych Korpusu Ochrony Pogranicza. Jest również źródłem utrwalającym wspaniałą kulturę materialną, odebraną Polakom i pozostawioną za wschodnią granicą. Część zebranej dokumentacji fotograficznej ekspatriantów pochodzi z okresu powojennego, kiedy to z trudem musieli się przystosować do nowych warunków życia społeczno-politycznego na terenie powiatu głubczyckiego. Książka formatu A4 zawiera 458 stron, na których wyeksponowano ok. 900 fotografii i dokumentów.

     Publikacja zbiega się również z 10. rocznicą powstania Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oddział w Głubczycach, którego prezesem jest Edward Wołoszyn. Działalność organizacji jest okazją do przypomnienia, jak ważną rolę odegrali i nadal odgrywają osadnicy zabużańscy w powojennej historii ziemi głubczyckiej i jak cenne wartości patriotyczno-wychowawcze kultywuje lokalne środowisko kresowe. Od chwili zarejestrowania organizacja prowadzi działalność o charakterze kulturalnym i edukacyjnym. Dzięki podjętym inicjatywom członkowie TMLiKP-W Oddział w Głubczycach biorą czynny udział w uroczystościach rocznicowych, spotkaniach opłatkowych, prelekcjach, konkursach, pokazach kulinarnych, wystawach, prezentacjach i imprezach kulturalnych. Od 10 lat organizacja podtrzymuje oraz upowszechnia tradycje i obyczaje narodowe, organizuje wycieczki, a także pielęgnuje pamięć o Polakach pomordowanych na Kresach Wschodnich. Notatki i fotografie wzbogacą dodatkowo archiwum Towarzystwa i przyczynią się do zachowania wspomnień o rodzinach zabużańskich, które po II wojnie światowej osiedliły się na terenie powiatu głubczyckiego.

     „Album głubczyckich rodzin kresowych” jest fotograficznym źródłem utrwalającym wspaniałą kulturę materialną, odebraną Polakom i pozostawioną za wschodnią granicą. Jego publikacja ma na celu ocalenie od zapomnienia wizerunku rodzin kresowych, ich dziedzictwa wielopokoleniowego kultywowanego na wschodnich rubieżach Polski.

     Pierwszą część albumu wypełniają liczne artykuły osób, które przez lata współpracowały z głubczyckim oddziałem TMLiKP-W. Ich oryginalne spojrzenie na działalność Towarzystwa oraz osobiste wynurzenia sprawiają, że rodziny zabużańskie poczują niezwykłą więź z miejscem swojego urodzenia, rodzimą ziemią od Wileńszczyzny, poprzez Nowogródczyznę, Polesie, Wołyń, Podole, Pokucie, aż po Lwowszczyznę. Przypomną sobie jak przebiegał powojenny proces asymilacji kulturowej przesiedleńców kresowych z autochtonami na Śląsku Opolskim.

     Wśród autorów tekstów, którzy zechcieli podzielić się swoimi odczuciami są: prof. Maria Kalczyńska – kierownik Katedry Badań nad Komunikacją i Społeczeństwem Wielokulturowym Politechniki Opolskiej, prof. Mieczysław Szustakowski z Politechniki Wrocławskiej – autor wielu publikacji opisujących historię Zbaraża, dr Katarzyna Maler – badaczka dziejów ziemi głubczyckiej i współautorka książek o Kresach Wschodnich, dr Barbara Górnicka-Naszkiewicz – badaczka kulturoznawstwa subregionu głubczyckiego, Ludmila Čajanova z Karniowa ze Związku Czeskich Wołynian, Amelia Mamczar – prezes Związku Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Głubczycach oraz prezes Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej w Głubczycach, Piotr Kopczyk – prezes Stowarzyszenia Miłośników Muzeum i Ziemi Głubczyckiej, Jan Wac – redaktor „Kalendarza Głubczyckiego” i „Głosu Głubczyc” oraz Maria Farasiewicz – wiceprzewodnicząca Rady Powiatu Głubczyckiego i animatorka kultury kresowej.

     Drugą część albumu wypełniają stare dokumenty i fotografie. Kartki tej części książki można przeglądać z uwzględnieniem układu chronologiczno-problemowego.

     I tak, dzięki zbiorom Powiatowego Muzeum Ziemi Głubczyckiej oraz osób prywatnych wykorzystano fotografie z przełomu XIX i XX wieku, okresu I wojny światowej, międzywojnia, czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej oraz tułaczki Kresowian po kontynentach, a także życia pierwszych powojennych osadników na ziemi głubczyckiej.

     Kolejną propozycją jest przeglądanie albumu jako źródła zmieniającej się mody. Koneserzy starych fotografii będą mogli oglądać wspaniałe suknie i kapelusze kobiet z okresu przełomu wieków, mundury żołnierzy z różnych formacji wojskowych z lat 1914-1945, stroje dzieci pierwszokomunijnych, par zawierających związek małżeński, stroje regionalne, suknie balowe i karnawałowe.

     Inny klucz przeglądania albumowej galerii fotograficznej związany jest z wykonywanym zawodem lub miejscem uroczystości o charakterze patriotycznym, kościelnym lub rodzinnym. Tu wykorzystano zdjęcia z okresu służby w jednostkach wojskowych, uroczystości weselnych, komunijnych, świątecznych, z pielgrzymek, zabaw i balów maskowych, imprez, wycieczek i uroczystości szkolnych, zebrań kół zainteresowań, towarzystw, stowarzyszeń i urzędów oraz pracy na gospodarstwie i w zakładach produkcyjnych.

     Tę część książki kończą piosenki kresowe w aranżacji Józefa Kaniowskiego oraz fotografie eksponatów pozyskanych od ekspatriantów z naszego powiatu przez Powiatowe Muzeum Ziemi Głubczyckiej. Zbiory stanowią piękną kolekcję i są dowodem materialnym wspaniałej kultury zabużańskiej.

     Trzecią cześć albumu wypełniają mapy poglądowe, tabele i wykresy, które są ze sobą powiązane w taki sposób, aby ułatwić czytelnikowi lepsze zrozumienie problematyki przesiedleń, deportacji, eksterminacji oraz kierunków migracji naszych rodaków z Kresów Wschodnich. Z tej propozycji skorzysta przede wszystkim młodzież szkolna, która w syntetyczny sposób będzie mogła zapoznać się z losami Polaków z terenu powiatu głubczyckiego. Materiały udostępnione przez Centrum Kartografii w Warszawie bazują na starych, przedwojennych mapach Eugeniusza Romera.

     Kolejną część albumu wypełniają współczesne fotografie z zebrań, spotkań, wycieczek oraz uroczystości rocznicowych, w których udział brali przedstawiciele środowiska kresowego ziemi głubczyckiej. Wśród zebranych materiałów znalazły się m.in. zdjęcia z odsłonienia Kamienia Pamięci, uroczystości rocznicowych ludobójstwa w Hucie Pieniackiej, z cyklicznie obchodzonych Dni Kultury Kresowej w Bogdanowicach i Głubczycach, ze spotkań popularyzujących dorobek kulturalny Kresów Wschodnich w czytelni biblioteki w Głubczycach, a także ośrodkach kultury w Kietrzu i Baborowie, z promocji książek, wystaw, konkursów szkolnych, biesiad i spotkań Kresowian w Chomiąży oraz Światowego Zjazdu Wicynian w Nowej Wsi, wizyt przedstawicieli lokalnych władz w Czechach i na Ukrainie oraz wielu innym ciekawym inicjatywom utrwalającym dorobek 10-lecia istnienia głubczyckiego oddziału TMLiKP-W.

     Dzięki pomocy Powiatu Głubczyckiego oraz pośrednictwie we współpracy autora z wieloma instytucjami oraz organizacjami, w tym m.in.: z Biblioteką Muzeum Polskiego w Ameryce mieszczącego się w Chicago, promującą od lat polską kulturę wśród rodaków osiedlonych w USA, z Kurią Metropolitarną Obrządku Łacińskiego we Lwowie i osobistym zaangażowaniem abpa Mieczysława Mokrzyckiego, ze Związkiem Czeskich Wołynian z ośrodkami w Pradze i Ostrawie, którego przedstawiciele mieszkają także na ziemi albrechticko-karniowskiej, z Polskim Towarzystwem Ludoznawczym z siedzibą we Wrocławiu, promującym kulturoznawstwo i folklorystykę, z Kresowym Serwisem Informacyjnym, organem medialnym „Porozumienia Pokoleń Kresowych” i jednym z największych portali tematycznych opisujących dziedzictwo i życie Polaków na Kresach Wschodnich, z lokalnymi urzędami, stowarzyszeniami, towarzystwami, bibliotekami, szkołami i mediami – pasjonaci historii oraz sympatycy środowisk kresowych będą mogli rozszerzyć kontakty poza regionalne granice swojej działalności i promować polską kulturę poza granicami naszego kraju.

     „Album głubczyckich rodzin kresowych” pomoże zrozumieć przede wszystkim młodzieży szkolnej, jak ważne jest dziedzictwo naszych przodków pozostawione za wschodnią granicą i tożsamość narodowa Polaków mieszkających obecnie na Ukrainie, Białorusi i Litwie.

     Wydawca książki ma nadzieję, że dla wielu z nas, pozostanie ona wyjątkowym źródłem wiedzy, do którego będziemy sięgać niejednokrotnie.