- Kategoria: Publikacjie
- Andrzej Łukawski
- Odsłony: 1455
Od UWO do OUN i UPA. cz.1
/ 20 lipca 1921 roku władzę w organizacji objął Jewhen Konowalec.
O ile znamy zbrodniczą działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) i jej zbrojnego ramienia jakim była Ukraińska Powstańcza Armia (UPA), o tyle w niewielkim stopniu rozpowszechniamy wiedzę o haniebnym dorobku Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO), która w 1929 roku weszła do frakcji Bandery w OUN stając się „szkołą” dla zbrodniarzy tej frakcji oraz UPA.
Ta nielegalnie działająca w II RP organizacja -Ukraińska Organizacja Wojskowa (UWO), ukr. Українська Військова Організація, Ukrajinśka Wijśkowa Orhanizacija (УВО),- stała się sabotażową i terrorystyczną organizacją oraz zapleczem kadr dla członków ukraińskich bojówek i -nie bójmy się tego słowa- ukraińskich morderców.
Czy to przypadek, że UWO została powołana w sierpniu 1920 roku, w kulminacyjnym punkcie wojny polsko-bolszewickiej?
Ukraińska Organizacja Wojskowa w roku 1929 weszła formalnie w skład Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), jednak do 1933 roku działała jako zakonspirowany i niezależny Referat Bojowy. Dopiero w tym roku Stepan Bandera, jako nowy przewodniczący Egzekutywy Krajowej OUN, zintegrował Referat Bojowy z resztą organizacji.
Do głównych, najważniejszych celów stawianych sobie przez UWO należały:
* - zbrojna walka o utworzenie niezależnego państwa ukraińskiego poprzez oderwanie od Polski województw: lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego[2]
* - zamachy terrorystyczne i sabotaże
* - działalność szpiegowska (w tym i ta rzecz Niemiec)
* - różnego rodzaju szkolenia wojskowe młodzieży, przede wszystkim: terrorystyczne, szpiegowskie, wywiadowcze, dla prowokatorów i dywersantów (m.in. w szeregach Reichswehry)[3]
* - przeciwdziałanie porozumieniu Ukraińców z Polską.
W drugiej połowie sierpnia 1920r., gdy toczyły się rozstrzygające walki pod Warszawą i o Lwów, opuściła wyznaczony rejon grupa która liczyła 1,7 tys. żołnierzy uzbrojonych w cztery działa i osiemnaście KM. Dowodzeni byli przez gen. Antin Krausa. Oddział ten skierował się na Pokucie, gdzie wybuchło antypolskie powstanie w okolicach Krasnego, a następnie przeszedł granicę z Czechosłowacją. (CAW, Oddz. II NDWP, t. 10, Meldunek specjalny Oddz. II Dowództwa Frontu Południowego dla Oddz. II NDWP z 1 IX 1920 r. w sprawie dezercji części żołnierzy 5. Ukraińskiej Dywizji Strzeleckiej. )
Dlatego nie bez znaczenia w powołanej 31 sierpnia 1920 w Pradze, na I Zjeździe Zagranicznym Przedstawicieli Ukraińskich Organizacji Wojskowych było uczestnictwo przedstawicieli Korpusu Strzelców Siczowych, Ukraińskiej Armii Halickiej (głównie jej 6 Brygady), Związku Oficerów Ukraińskich z Wiednia, tzw. „sotni robotniczych” z Rusi Zakarpackiej oraz emigracji ukraińskiej z Ameryki.
Na czele utworzonego Kolegium Naczelnego UWO stanął sotnik Osyp Nawroćkyj a członkami tegoż kolegium zostali: : Mychajło Matczak, Jarosław Czyż, Jurij Polianśkyj i Wołodymyr Cełewycz.
20 lipca 1921 roku władzę w organizacji objął Jewhen Konowalec. Szefem sztabu był ppłk Jurko Otmarsztejn, zajmował się on równocześnie organizacją działania UWO na terenie USRR. Podobną działalność prowadził również jego zastępca ppłk Jurko Tjutjunnyk oraz oficerowie: Iwan Andruch, M. Opoka, W. Romanyk, Nerosłyk, Reszetuch. Pierwsi dwaj zostali zabici w Kijowie po wykryciu Centralnego Ukraińskiego Komitetu Powstańczego.
/ Paszport Litwy wystawiony dla Jewhena Konowalca. - By Qypchak - Praca własna. Музей УНР (Київ), Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=37962567
W jednym z artykułów (Stosunki polsko-ukraińskie od epoki unii lubelskiej do 1945 roku, str. 340-344) opublikowanym w 1999 r. w ramach zbiorowej pracy historyków pt. „Europa NIE prowincjonalna”, Ryszard Torzecki twierdził, że:
„mordy na Polakach nie były planowym działaniem UPA, a jedynie próbą wyrugowania z ziem. Zaprzeczają temu dowody znajdujące się w archiwach SBU w postaci rozkazów dowództwa grupy UPA-Północ, a zwłaszcza tajna dyrektywa dowódcy grupy UPA-Piwnycz, Dmytra Klaczkiwskiego, której dowód istnienia został opublikowany w pracy zbiorowej polskich historyków, pod redakcją Władysława Filara „Przed Akcją Wisła, był Wołyń” (Warszawa 2000, s. 38). 1)
Od początku swojego istnienia, Ukraińska Organizacja Wojskowa prowadziła działalność przeciwko państwu polskiemu. Największe nasilenie jej akcji terrorystycznych i dywersyjnych miało miejsce w roku 1922 i 1930 podczas tzw. pierwszego i drugiego wystąpienia UWO).
Najważniejsze akcje UWO:
*- 25 września 1921 – nieudany zamach na Naczelnika Państwa marszałka Józefa Piłsudskiego i wojewodę lwowskiego Kazimierza Grabowskiego,
* - maj 1922 – zniszczenia w okolicach Przemyśla (spalenie magazynów wojskowych, uszkodzenie linii kolejowej i sieci telegraficznej),
* - lato 1922 – dokonanie około 300 aktów sabotażu i dywersji, w tym 129 podpaleń stogów zboża i budynków gospodarczych w polskich folwarkach[9],
* - 15 października 1922 – zamach i zamordowanie ukraińskiego nauczyciela i poety Sydora Twerdochliba (kandydata bloku „chliborobów” do Sejmu RP w wyborach 1922 roku, działającego na rzecz zbliżenia polsko-ukraińskiego) na stacji Sapieżanka,
* - 1922 – wysadzenie składu pocisków artyleryjskich w Rzeszowie, wysadzenie mostu kolejowego w Jaworowie, zniszczenie urządzeń wodnych w Lubaczowie, akty dywersyjne na kolei: na linii Lwów – Bóbrka (zniszczenie aparatury sygnalizacyjnej i łączności telefonicznej), koło Gródka Jagiellońskiego (rozkręcenie szyn), zniszczenie słupów telefonicznych na linii: Stanisławów – Kołomyja, Lwów – Sapieżanka, Lwów – Żółkiew,
* - 30 maja 1924 – napad na ambulans pocztowy pod Kałuszem,
* - 30 sierpnia 1924 – zamordowanie Sofrona Matwijasa, matematyka, dyrektora utrakwistycznego żeńskiego seminarium nauczycielskiego w Przemyślu.
* - 5 września 1924 – wrzucenie petardy prochowej pod powóz przebywającego we Lwowie prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego;
* - 29 września 1924 – próba napadu na ambulans pocztowego na trasie Dunajów – Pomorzany w powiecie zborowskim, ostrzelanie polskich funkcjonariuszy Policji Państwowej,
* - 28 listopada 1924 – napad na ambulans pocztowy pod Kałuszem,
* - 27 marca 1925 – napad na Pocztę Główną we Lwowie, zrabowano 32 500 złotych.
* - lato 1925 – napad na ambulans pocztowy pod Bohorodczanami, napad na urząd skarbowy w Dolinie, napad na urząd skarbowy w Śremie,
* - 19 października 1926 – zamordowanie lwowskiego kuratora szkolnego Stanisława Sobińskiego,
* - 7 września 1929 – zamach bombowy na budynek dyrekcji Targów Wschodnich we Lwowie; uszkodzenie budynku, trzy osoby ranne,
* - 6 marca 1929 – napad członków UWO-OUN na listonosza Franciszka Kochanowskiego we Lwowie. Listonosz wyrwał się napastnikom i zbiegł alarmując policję. Jeden z napastników został zatrzymany w czasie pościgu, drugi postrzelony w czasie pościgu zmarł z odniesionych ran,
* - 30 lipca 1930 – napad na ambulans pocztowy pod Bóbrką, rabunek 26 tys. złotych z transportu pocztowego, zabito konwojującego policjanta Józefa Molewskiego,
* - 28 października 1930 – napad na ambulans pocztowy w okolicach Bełza, zrabowano 13.720 zł, zabito jedną osobę, a ciężko raniono drugą (konwojenta).
UWO aktywnie działało na wsiach. Członkowie organizacji specjalizowali się także m.in. w rozprowadzaniu wśród ukraińskich chłopów nielegalnych broszur instruktażowych i propagandowych w których uczono prowadzenia działalności terrorystycznej i sabotażowej. Pod okupacją Niemiecką ale jeszcze przed powstaniem UPA, te akcje zebrały „krwawe żniwo” o czym pisaliśmy w poprzednich numerach KSI.
UWO miało też swoją konspiracyjną prasę która ukazywała się pod zmienionymi tytułami dla "zakamuflowania" ich treści, np.: Gospodarstwo wiejskie, Gimnastyka i jej wpływ na zdrowie, Żywoty świętych.
Ukraińcy z UWO dopuszczali się także innych licznych akcji sabotażowych takich jak:
Zrywaniem łączności telefonicznej i telegraficznej, rozsyłania anonimów z groźbami do osób lojalnych wobec państwa polskiego, niszczenie mienia publicznego, znieważanie polskiego godła państwowego, bojkot uroczystości państwowych, kolportaż nielegalnych druków gloryfikujących członków UWO.
Zarówno UWO jak i późniejsza OUN, w swoich działaniach propagandowych podkreślali prawa do niepodległościowego bytu i walki z bronią o jego zdobycie.
Greckokatolicki biskup stanisławowski Grzegorz Chomyszyn o takich postawach pisał w swojej pracy „Problem ukraiński”w roku 1932 w której przekonywał, że: przyjęcie przez Ruś chrztu z Bizancjum, a nie z Rzymu, było wielkim nieszczęściem, gdyż sprawiło, że podstawowe prawdy wiary nie stały się zarazem zasadami postępowania wiernych w życiu codziennym, oraz, że: nacjonalizm ten należy uważać za największą aberracje umysłu ludzkiego, za coś gorszego od pogaństwa. Jest on najstraszniejszą nowoczesną herezją.
Trudno się nie zgodzić z biskupem Chomyszynem tym bardziej, że dzisiejsza narracja probanderowskich środowisk niczym nie nie odbiega od tej głoszonej przez ich poprzedników.
Ci z kolei (poprzednicy) w 1930 roku w znajdującym się w Archiwum MSWiA tekście Dmowskiego -Archiwum MSWiA, sygn. K-458- zostali poddani ostrej krytyce który to w kwestii ukraińskiej napisał tak:
Nie ma siły ludzkiej, zdolnej przeszkodzić temu, ażeby oderwana od Rosji i przekształcona na niezawisłe państwo Ukraina stała się zbiegowiskiem aferzystów całego świata, którym dziś bardzo ciasno jest we własnych krajach, kapitalistów i poszukiwaczy kapitału, organizatorów przemysłu, techników i kupców, spekulantów i intrygantów, rzezimieszków i organizatorów wszelkiego gatunku prostytucji: Niemcom, Francuzom, Belgom, Włochom, Anglikom i Amerykanom pośpieszyliby z pomocą miejscowi lub pobliscy Rosjanie, Polacy, Ormianie, Grecy, wreszcie najliczniejsi i najważniejsi ze wszystkich Żydzi. Zebrałaby się tu cała swoista Liga Narodów…
i dalej:
Te wszystkie żywioły przy udziale sprytniejszych, bardziej biegłych w interesach Ukraińców, wytworzyłyby przewodnią warstwę, elitę kraju. Byłaby to wszakże szczególna elita, bo chyba żaden kraj nie mógłby poszczycić się tak bogatą kolekcją międzynarodowych kanalii.
Dmowski jak Nostradamus przepowiedział to z czym dzisiaj mamy do czynienia i niestety to się sprawdza. Sprawdza się to zwłaszcza z wymienionymi wcześniej dwoma ostatni celami UWO.
W sieci widzimy jak ukraińska młodzież od najmłodszych lat wychowywane jest w duchu banderowskiej ideologii opartej na wrogości do Polaków ale umiłowania dla przodków wywodzących się m.in. z SSGalizjen.
Źródła:
1.Torzecki w artykule pisał: Często słyszy się, że konfrontacja była planowym działaniem Ukraińców, którzy chcieli całkowicie pozbyć się Polaków, mordując ich, na co dziś nie mamy żadnych dowodów. Ukraińcy podjęli decyzję usunięcia Polaków ze spornych terenów przez ich wyrugowanie a nie wymordowanie. Dopiero kiedy się to nie powiodło, a Polacy nie chcieli opuścić terenów doszło do użycia siły. Por. Władysław i Ewa Siemaszko, „Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945”, s. 20 i 31
2.Roman Wysocki, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce 1929-1939, Lublin 2003, Wyd. UMCS s. 283;
- Grzegorz Motyka, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943-1947, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011, ISBN 978-83-08-04576-3, s. 16.; Karol Grunberg, Bolesław Sprengel, Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005, s. 355, 358-359, 372, 422-423; Любов Цегельська ДЕРЖАВНА ЖІНОЧА ВЧИТЕЛЬСЬКА СЕМІНАРІЯ В ПЕРЕМИШЛІ, Swoboda, dziennik ukraiński Jersey City i New York, nr 178, 18 września 1984.; Agnieszka Biedrzycka, Kalendarium Lwowa 1918-1939, Kraków 2012, wyd. Universitas, ISBN 97883-242-1678-9, s. 252.; Robert Litwiński, Policja wobec UWO i OUN w II Rzeczypospolitej, Biuletyn IPN, nr 12 (121).
CDN.