Logo

Odkłamywanie prawdy o Katyniu

W tym roku mija 80. rocznica Zbrodni Katyńskiej.  Białych plam dotyczących Zbrodni Katyńskiej jest nadal  bardzo dużo. Ofiarą Zbrodni Katyńskiej padło ponad 21 tysięcy żołnierzy, policjantów, intelektualistów. Nawet po ujawnieniu prawdy o jej przebiegu historia milczała o innych pokrzywdzonych - bliskich zamordowanych. Ten trudny temat znalazł się w kręgu zainteresowania Joanny Kurczab. Losy rodzin katyńskich były tematem, który przez lata pozostawał na zupełnym marginesie badań naukowych nad Zbrodnią Katyńską. A represje dotknęły również całe rodziny. Między innymi druga deportacja dotyczyła właśnie rodzin katyńskich oraz bliskich innych aresztowanych, represjonowanych na podstawie art. 58 kodeksu karnego ZSRS, tj. oskarżonych o dokonanie zbrodni kontrrewolucyjnej. Decyzja o tej deportacji została podjęta 2 marca 1940 r., a więc trzy dni przed tzw. decyzją katyńską. Na terenach zajętych przez Niemców, zwłaszcza na ziemiach włączonych do III Rzeszy już na początku okupacji, rodziny jeńców i więźniów doświadczyły rewizji w poszukiwaniu ojca, męża, brata, który nie wrócił z wojny, a ze względu na działalność przed wojną był poszukiwany przez władze okupacyjne. Wiele rodzin jeszcze przed akcjami wysiedleńczymi straciło mieszkanie czy dom zajęty przez oficerów i urzędników niemieckich. Zarówno Niemcy, jak i Sowieci prowadzili eksterminację elit państwowych i inteligencji.

Wydawca poinformował: Zamordowanie wiosną 1940 roku przez Sowietów ponad 20 tys. polskich obywateli – oficerów, funkcjonariuszy i urzędników państwowych – przez ponad pół wieku było w Polsce tematem tabu. W ostatnich latach badacze wykonali ogromną pracę nad odkłamywaniem prawdy o Katyniu. Mniej uwagi poświęcano natomiast krewnym ofiar katyńskich. Tymczasem wrzesień 1939 roku rozpoczął dramat nie tylko jeńców, lecz także ich bliskich. Przeżycie okupacji było wielkim wyzwaniem zwłaszcza dla tych rodzin, w których przed wojną kobiety poświęcały się prowadzeniu domu. Autorka postanowiła przyjrzeć się trudnym losom tych rodzin w latach II wojny światowej: warunkom, w jakich przyszło im żyć, ciężarom okupacyjnej codzienności i represjom, a także obieranym przez nie strategiom przetrwania. Stara się także odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób pokrewieństwo z zamordowanym oficerem lub funkcjonariuszem wpływało na wojenne losy. Ważnym wątkiem książki jest porównanie sytuacji krewnych ofiar katyńskich pod obiema okupacjami – niemiecką i sowiecką. Historie tych rodzin – rozdzielonych przez wojnę, poddanych prześladowaniom, próbujących przetrwać – są niezwykle poruszające. Autorka postanowiła oddać głos samym bohaterom, dlatego głównym źródłem są tu relacje samych krewnych ofiar katyńskich. Dzięki podjętym szeroko badaniom udało się jej włączyć do obiegu historycznego także losy tych, których przeżycia dotychczas nie zostały opisane w publikacjach na temat sprawy katyńskiej. 

Największym atutem monografii jest wprowadzenie do obiegu naukowego nowych materiałów źródłowych. Autorka przeprowadziła olbrzymią kwerendę archiwalno-biblioteczną, gromadząc relacje, wspomnienia, wywiady z rodzinami i bliskimi ofiar zbrodni katyńskiej. Dotarła do materiałów dotychczas w niewielkim stopniu wykorzystywanych lub wręcz niewykorzystywanych wcale.

dr Maciej Wyrwa

Template Design © Joomla Templates | GavickPro. All rights reserved.