Krzyżowice, miejscowość o odległym w czasie rodowodzie, który sięga okresu rzymskiego. Wymieniona jest w „Kodeksie dyplomatycznym katedry krakowskiej”, dokumencie z roku 1273. Późniejsza wzmianka o Krzyżowicach pochodzi z 1288 roku (Crisowiz). Książę śląski Henryk-fundator kolegiaty we Wrocławiu obdarza ją dziesięciną między innymi również z miejscowości Crisowiz. W wieku XIII Krzyżowice, jak również wieś Pogorzela, Olszanka i Czeska Wieś było własnością możnowładczego i znanego na Śląsku rodu Pogorzelów, który dziedziczył aż do drugiej połowy XVI wieku. Po Pogorzelach ziemie przeszły na własność pomniejszych rodów. Przez pewien czas należały do tzw. Czarnego Krzysztofa, który zajmował się procederem zbójnickim. W 1606 roku Krzyżowice oraz okoliczne wsi kupiło miasto Brzeg.”

„Z Krzyżowicami związane są dwie wielkie historyczne osobowości. W czasie I wojny śląskiej w 1741 roku król pruski Fryderyk Wieli niemal cudem uniknął śmierci. 10 kwietnia 1741 roku w pobliskich Małujowicach rozgrywała się bitwa pomiędzy wojskami Fryderyka, a wojskami cesarzowej Marii Teresy. Gdy wojska pruskie były już prawie rozbite, król pruski zmuszony był do ucieczki. Wówczas (jak podają różne źródła) schował się w Krzyżowicach pod beczką, na której jego adiutant ustawił koszyk, w którym były kocięta wraz z matką. To ochroniła Fryderyka przed śmiercią, gdyż nikt nie przypuszczał, że wielki król mógł się schronić pod beczką. Ocalenie i późniejsze działania króla związane z odbudową swojej armii przesądziły o losach Śląska. Maria Teresa zmuszona była oddać Śląsk Fryderykowi.”

Czytaj więcej...

/ Leonard Stecki - zdjęcie z okresu studiów na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, fot. kopia ze zbiorów Litewskiego Centralnego Archiwum Państwowego

Urodził się 30 kwietnia 1907 roku w Łunińcu na Polesiu. Tam spędził lata dziecięce. W mieście rozpoczął edukację. Po wybuchu I wojny światowej, wskutek ofensywy wojsk niemieckich, z rodzicami (Janem i Marią z Trubków) wyjechał na kilka lat w głąb Rosji. Problemy zdrowotne uniemożliwiły mu systematyczną naukę w Rosji. Kontynuował ją po powrocie w ojczyste strony w rosyjskiej szkole realnej. W 1919 roku ukończył trzecią klasę. Na skutek postępującej ofensywy bolszewickiej ponownie jego rodzina opuściła Łuniniec. Wielokrotnie zmieniali miejsca pobytu.  Leonard Stecki był świadkiem drastycznych walk w trakcie wojny polsko - bolszewickiej, które spowodowały roczną przerwę w kształceniu. Ostatecznie osiadł w Baranowiczach. Dalszą naukę odbywał już w polskiej szkole powszechnej. Po jej ukończeniu i złożeniu egzaminu, został przyjęty do piątej klasy Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana w Baranowiczach. W murach placówki spędził cztery lata. Był to czas intensywnego poszerzania wiedzy, kształtowania osobowości, hartu ducha i ciała. Należał do organizacji „Bratnia Pomoc” oraz hufca harcerskiego. Rozwijał sprawność wojskową i tężyznę fizyczną. Szczególną aktywność w organizacjach podejmował w klasach szóstej i siódmej. W ostatnim roku nauki gimnazjalnej zaprzestał dotychczasowej działalności, ale wciąż udzielał korepetycji młodszym uczniom. Ojciec Leonarda był kolejarzem, matka zajmowała się domem.

Czytaj więcej...

/ Rodzina Woźniakowskich z opiekunką dzieci przed domem w Strudze, gmina Świsłocz. Rok 1938. Fot. ze zbiorów rodziny Woźniakowskich

Tomasz Kiejdo: Panów rodzice pochodzili z centralnej Polski. W jaki sposób znaleźli się na wschodzie kraju?

Artur Woźniakowski: Urodziliśmy się w Hrynkach, gmina Świsłocz w powiecie wołkowyskim. Ojciec pochodził z Kielecczyzny.

Ryszard Woźniakowski: Mama z okolic Płocka.

A.W. Wujek mamy z rodziną mieszkał w okolicach Bodzentyna na leśniczówce. Mama (Jadwiga z domu Wyrębowska) przebywała u nich i uczęszczała do tamtejszego Seminarium Nauczycielskiego. Poznała wówczas tatę (Mieczysława Woźniakowskiego), który z kolei przebywał na praktyce jako student Wydziału Leśnego SGGW. Rodzice po ślubie wyjechali na wschodnie tereny Polski. Ojciec objął funkcję leśniczego w prywatnych dobrach Tyszkiewiczów w Puszczy Białowieskiej. Zamieszkali w Hrynkach.

Czytaj więcej...

/ Brat Franciszek Dziczkiewicz SAC, fot. ze zbiorów Archiwum Prowincji Chrystusa Króla SAC w Warszawie

Powiat oszmiański za czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów był największym z powiatów w województwie wileńskim. To właśnie na jego terenie – w Krewie – zawarto układ, który dał początek unii polsko-litewskiej. Stąd wywodzi się królewska dynastia Jagiellonów. Tu urodziło się i pracowało wielu wybitnych artystów, kapłanów, działaczy społecznych i obrońców Ojczyzny.

W cyklu wspomnień przedstawię osoby i rodziny związane z przedwojenną historyczną „Oszmiańszczyzną”. Niekiedy będą to wątki nieznane, innym razem odświeżone, ale wzbogacone o nowe materiały z archiwów lub zbiorów prywatnych. Znacznej części nigdy nie publikowano. Kolejne artykuły pojawiać się będą w dwumiesięcznych odstępach.

Brat Franciszek Dziczkiewicz przeżył dzieciństwo i II wojnę światową na Oszmiańszczyźnie. W trzydziestym roku życia wstąpił do zakonu pallotynów. Przez kilkadziesiąt lat odwiedzał Polaków na terenie Związku Radzieckiego. Świadczył nieocenioną pomoc na rzecz rodaków i Kościoła na Wschodzie.

Czytaj więcej...