/ Figura Matki Boskiej przed kościołem w Łosiaczu

Sądziliśmy, że na tym pustym o tej porze roku polu zostaniemy niebawem ostrzelani. Kątem oka zauważyłam za skrzydłem samolotu olbrzymią czerwoną gwiazdę, potem z samolotu poleciało na nas tysiące ulotek pisanych w języku rosyjskim. Co w nich szczegółowo było napisane już dzisiaj nie pamiętam, wiem tylko, że ta komunistyczna propagandowa ulotka zaczynała się słowami „ Polacy! Dzień wyzwolenia już blisko. Nie ma chwili do stracenia”. Po drodze do domu wstąpiliśmy jeszcze do ciotki Anastazji, a tam zamiast ruskich – Niemcy. Jeden z żołdaków wrzasnął raus!, wypędzili nas. To mój dom, ja tu mieszkam, nieśmiało odezwała się ciotka, raus! Cóż, zbieramy się do nas, na Mazurówkę. U nas to samo, ojca nie ma, w domu Niemcy. Obok naszego domu w niewielkim sadzie tato miał zagrodę pszczelą. Bardzo głodni Niemcy powyciągali ramki z uli i jedzą nas miód, wszystko przede wszystkim niszcząc. Z naszego domu także zostaliśmy wszyscy wypędzeni. Spotkaliśmy naszą sąsiadkę Magdę która zabrała nas do siebie opowiadając po drodze, że wszyscy mężczyźni ukryci są w zamaskowanej piwnicy przy stodole.

Czytaj więcej

/ Dyrektor Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Oszmianie Antoni Łokuciewski, lata 30. XX wieku,  fot. zbiory rodziny Hrynkiewiczów

Powiat oszmiański za czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów był największym z powiatów w województwie wileńskim. To właśnie na jego terenie – w Krewie – zawarto układ, który dał początek unii polsko-litewskiej. Stąd wywodzi się królewska dynastia Jagiellonów. Tu urodziło się wielu wybitnych artystów, kapłanów i obrońców Ojczyzny.

W cyklu wspomnień przedstawię osoby i rodziny związane z przedwojenną historyczną „Oszmiańszczyzną”. Niekiedy będą to wątki nieznane, innym razem odświeżone, ale wzbogacone o nowe materiały z archiwów lub zbiorów prywatnych. Znacznej części nigdy nie publikowano. Kolejne artykuły pojawiać się będą w dwumiesięcznych odstępach.

Historia Łokuciewskich w ostatnich latach odżywała głównie za sprawą asa lotnictwa Witolda Łokuciewskiego, którego postać przypomniano w produkcjach filmowych „303. Bitwa o Anglię”, „Dywizjon 303. Historia prawdziwa” czy książkach m.in. „Sprawa honoru. Dywizjon 303 Kościuszkowski. Zapomniani bohaterowie II wojny światowej” Lynne Olson i Stanleya Clouda oraz Bożeny Gostkowskiej „Tolo – muszkieter z Dywizjonu 303” i „Opowieści z rodzinnych albumów”.

Czytaj więcej

   W nocy z 1 na 2 grudnia:  

We wsi Wołkowyja pow. Lesko UPA zamordowała 15 Polaków, w większości kobiety i dzieci.

   3 grudnia:  

We wsi Bezmiechowa Górna pow. Lesko UPA zamordowała 3 Polaków: Edwarda Horniatkiewicza, milicjanta, jego narzeczoną Eugenię Derewecką, ur. w 1921 r., oraz Jurka Dereweckiego.

   4 grudnia: 

We wsi Makowsko pow. Jarosław UPA uprowadziła i zamordowała 1 Polaka, sołtysa. 

We wsi Tuszków pow. Hrubieszów: „04.12.1946 r. został zam. Sznajder Jan, któremu zrabowano 2 wieprze.” (Prof. dr hab. Leszek S. Jankiewicz: Uzupełnienie..., jw.; Seria – tom 8).

Czytaj więcej

Ideologia i założenia programowe OUN-B

Na przełomie XIX i XX wieku na Ukrainie istniały ruchy o zabarwieniu liberalnym lub socjalistycznym dążące do utworzenia państwa ukraińskiego na zasadach demokratycznych lub socjalistycznych. Po pierwszej wojnie światowej wśród prądów nacjonalistycznych pojawiła się nowa, skrajna postać ukraińskiego nacjonalizmu, który nazwano integralnym nacjonalizmem. Była to reakcja młodych środowisk ukraińskich na niepowodzenia w dążeniu do odrodzenia niepodległego państwa ukraińskiego. Odrzucono hasła dobrosąsiedzkiego istnienia i współpracy, jakie głosili ideolodzy liberalnego ruchu w XIX stuleciu (M. Drahomanow) oraz liderzy ukraińskiego ruchu niepodległościowego na początku XX wieku (M. Hruszewśkyj, W. Wynnyczenko, S. Petlura).

Czytaj więcej