- Bogusław Szarwiło
- Kategoria: Barwy Kresów
- Odsłony: 697
Kresowy gigant nauki na Sybirze
Jan Stanisław Franciszek Czerski urodził się 5 maja 1845 roku w rodzinie ziemiańskiej, w majątku Swołna (powiat drysieński guberni witebskiej). Ojciec Dominik zmarł przedwcześnie, Jana wychowywała matka. Naukę rozpoczął w wileńskim gimnazjum, ale w trzeciej klasie przeniósł się do Instytutu Szlacheckiego. Niestety nie ukończył go, z częścią młodzieży swojej szkoły wstąpił w lutym 1863 r. do oddziału partyzanckiego, w lasach guberni witebskiej, biorąc tym samym udział w powstaniu styczniowym. Podczas potyczki z wojskami rosyjskimi w końcu kwietnia, oddział został rozbity, a Czerski trafił do niewoli. Jak większość powstańców styczniowych został zesłany na Syberię.
Jako młody człowiek trafił do 5 batalionu armii carskiej w Omsku. Dzięki pomocy miejscowej Polonii i namową inżyniera Marczewskiego założył wraz z kolegami kółko samokształceniowe. Młodym zesłańcem zajął się także późniejszy uczony - samouk, Kozak Potanin. Ludzie ci dostarczali Czerskiemu książki naukowe, które ten dokładnie studiował. Lokalne władze pozwoliły mu na badania geologiczne i paleontologiczne w rejonie Omska. Podczas ćwiczeń terenowych młody żołnierz zebrał wiele okazów, z których w bardzo trudnych warunkach sporządzał preparaty anatomiczne. Pierwszą rozprawę naukową przesłał w 1867 roku do Towarzystwa Przyrodniczego w Moskwie, jednak ponieważ było to dzieło zesłańca, nie tylko zaniechano jej wydania, ale zerwano wszelkie kontakty z autorem.