Ikony Matki Bożej

/ Matka Boża Włodzimierska

Sierpień w kościele katolickim to miesiąc maryjny. W prawosławiu również świętuje się w sierpniu  Uspienije Preswiatoj Bohorodicy, czyli Zaśnięcie Najświętszej Bogurodzicy.
Jest kilka rodzajów ikon  Matki Bożej. Malowałam różne z nich. Największą popularnością  cieszą się te, które przedstawiają Maryję- Matkę Bożą tzw. „Eleusa”, czyli czuła i miłosierna, nazywana na Rusi „Umilenije”, natomiast w greckim wariancie te ikony nazywane były „Glykofilusa” – czyli słodki pocałunek.  

Bogurodzica nachyla się nad Dzieciątkiem, a mały Jezus obejmuje Ją. Te dwie postaci przytulają się i dotykają policzkami. Na pierwszy rzut oka wydaje się to po prostu sielskim, wzruszającym obrazkiem.  Jednak jest to ikona, więc w tej kompozycji zamknięta jest głęboka idea teologiczna: Bogurodzica ukazana jest nie tylko jako Matka tuląca Syna, ale i jako symbol duszy znajdującej się w bliskim kontakcie z Bogiem. Ta ikona należy do najbardziej mistycznych typów ikon maryjnych.

Do takich właśnie ikon zaliczamy między innymi M.B. „Włodzimierską”, a także „ Donską” , „Fiodorowską”, „Jarosławską” i „Korsuńską”

/ Matka Boża Korsuńska

Prawdziwa ikona Maryi, niezależnie od typu to nie obraz naturalistyczny czy renesansowy, który przedstawia Ją jako piękną kobietę z cudownym dziecięciem, ale obraz, który ukazuje Jej tajemnicę, a więc prowadzi chrześcijanina do poznania i miłości Syna, Ducha i Ojca.
Drugim typem ikon Matki Bożej na ikonach jest „Hodegetria” – to znaczy wskazująca drogę.
Na takiej ikonie Maria trzyma na ramieniu małego Jezusa. Matka i Dzieciatko nie patrzą na siebie, lecz na wprost, na stojącego przed ikoną widza. Prawą ręka Maria wskazuje na Jezusa, jakby tym gestem chciała powiedzieć : „Oto droga, która winniście podążać”. Jezus trzyma zwój, na którym być może zapisane jest to wszystko, co mógłby powiedzieć, lecz on milczy- jedynie spogląda. Prawicą wykonuje gest błogosławieństwa.

/ Matka Boża Gruzińska

Gdy oglądający napotyka dziecięce a zarazem dojrzałe spojrzenie Jezusa, widzi w Nim drogę wiary, nadziei i miłości i jeszcze głębiej zapada się w tajemnicę istnienia. Tym co uderza w tej ikonie jest majestatyczność i dostojność, które emanują z obydwu postaci. Ikona Matki Bożej nie ilustruje uczuć miedzy Matką i Synem, lecz objawia Ich istotę. Maria jest na usługach Syna, którego daje i ukazuje światu, a On jawi się jako droga.
Do najbardziej znanych wariantów Hodegetrii należą: „Smoleńska”, „Iwerska”, „Tychwińska”, „Gruzińska”, „Kazańska”,  a także „Częstochowska” oraz wiele innych.

/ Matka Boża Częstochowska

Zaliczyłabym też do tej kategorii bardzo popularny wizerunek M.B. Nieustającej Pomocy.
O tej ikonie pisałam już szerzej przy okazji omawiania pisania i czytania ikon: https://www.kresowianie.info/artykuly,n236,ikona_matki_bozej_nieustajacej_pomocy_poczitanije.html

/ Matka Boża Nieustającej Pomocy

I jeszcze inny typ wizerunku Marii to „Orantka”, modląca się.

/ Matka Boża Niewyczerpany Kielich

Ikona Matki Bożej „Niewyczerpany Kielich” jest jedną z cudownych ikon Bożej Rodzicielki typu Oranta. Ikona przedstawia Matkę Bożą z dłońmi wzniesionymi w górę w geście modlitewnym. Przed nią znajduje się złoty kielich, z którego wyłania się postać Dzieciątka Jezus w podobnym geście, jak matka. Dzieciątko jest przedstawione w kielichu, symbolizującym nieskończoną moc ofiary Chrystusa.
Rysy twarzy Chrystusa- Emmanuela (Bóg z nami)  to nie rysy dziecka, ale człowieka dorosłego, króla. Również gest błogosławieństwa, którego udziela podkreśla Jego bosko- ludzką naturę.
Przedstawiłam tu główne typy ikon maryjnych. Trzeba jeszcze wspomnieć o ikonach obrazujących życie Marii, takich jak Narodziny, Wprowadzenie do świątyni, Zwiastowanie czy Zaśnięcie.

/ Zwiastowanie       

/ Zaśnięcie

Matka Boga jest też obecna na ikonach chrystusowych, na przykład na ikonie Bożego Narodzenia, Ofiarowania w świątyni, czy Wniebowstąpienia.

/ Boże Narodzenie

/ Ofiarowanie w świątyni

Wszystkie ikony, także maryjne, pomimo swojej różnorodności, malowane są według pewnego kanonu. Myśląc o kanonie często ludzie popadają w zgubny formalizm, głosząc, że ikonę należy malować tylko w odwieczny sposób, według starego wzoru. Jednak wiemy, że każda ikona nawet na ten sam temat może posiadać wiele odmian, wersji, wariacji, które zmieniają się na przestrzeni wieków i kultur. W zależności od epoki, przestrzeni geograficznej czy nurtu artystycznego jakiś wariant może dominować, a wybór jest subiektywny.
Jednak ikona nie poszła w stronę zachodniego poszukiwania doskonałej formy, linii, kompozycji. Ikona idzie raczej w głąb, penetruje tajemnice symbolu, znaczenie koloru i tajniki operowania światłem, tak by ukazać misterium w naturze, w ludzkich obliczach i strojach, w przedmiotach i budynkach.
Istnieją też ikony maryjne, których nie da się zaklasyfikować do jakiegoś opisanego typu. Mam też kilka takich w moim dorobku.

/ Pneumatofora- Maria z Duchem Świętym

/ Maria z Dzieciątkiem

/ Maria z Dzieciątkiem      

/ M.B. Sobieskiego

/ M.B. i Jezus

Opracowując temat wykorzystałam zdjęcia własnych ikon i  wiadomości z książek :
„Blask ikon” Maciej Bielawski
„Świat ikony” Irina Jazykowa
„Życie Maryi w ikonach” pod redakcją Giovannego Parravicini