Nr 1/73 kwartalnika ZNAD WILII z Wilna

To 160 stron fascynującej i różnorodnej, fachowo podanej lektury.
Polecam m.in.w numerze:

MÓJ KĄT EUROPY
Felieton redaktora naczelnego Nasze niepodległości nawiązujący do 100. rocznic ich odzyskania w Polsce i na Litwie, osobistego stosunku do nich, a także kwestii dokonywania wyborów sprzed wieku, co do przyszłości państwowej, stąd mowa m.in. o Polakach, zwolennikach niepodległości Litwy.

ZNAD DNIEPRU
Korespondent własny w Kijowie, Maciej Mieczkowski, pisze z Ukrainy, tym razem też o nietypowych miejscach rozrywki, tudzież gastronomicznej, choćby o pójściu na drinka do ...psychiatryka.

KAWIARNIA LITERACKA WOLNOŚĆ NIEJEDNO MA IMIĘ. PRZEZ ĆWIERĆ STULECIA BYŁY „MAJE NAD WILIĄ”
Znajdziemy tu opis Jubileuszowego XXV MIĘDZYNARODOWEGO FESTIWALU POEZJI, tym razem z udziałem ok. 50 uczestników z wielu krajów świata, od Australii, po Amerykę i Europę, w tym czołowych pisarzy polskich na czele z Wiesławem Myśliwskim; muzyków i aktorów, m.in. Joanny Moro, Stanisława Soyki, Jana Maksimowicza; z wyprawą śladami niepodległości i marszałka Józefa Piłsudskiego na Litwie; z galowym koncertem w Pałacu Balińskich w Jaszunach; konferencją o różnych drogach do niepodległości i polsko-litewskimi spotkaniami literackimi, premierą filmu o „wileńskim Wojaczku” - Sławomirze Worotyńskim.

Dokładny program zostanie wkrótce upowszechniony. Proszę śledzić te wydarzenia!

Do zagadnień literackich nawiązuje esej prof. Mieczysława Jackiewicza o Edwardzie Witoldzie Żeligowskim  pt. Polski przyjeciej Tarasa Szewczenki Znajdziemy tu też prezentację ciekawej książki Podwileńskie bajanie dra Józefa Szostakowskiego, który zebrał opowieści o pochodzeniu nazw tych miejscowości.
Tytuł prezentacji:
Wieść gminna.

Artykuł Andrzeja Koteckiego Dziedzictwo i pamięć Kresów Wschodnich opowiada o działalności Muzeum Niepodległości w Warszawie w zakresie troski o ocalenie zbiorów dzieł sztuki, archiwaliów, materiałów fotograficznych pochodzących z dawnych Kresów.

W przedrukowanym z „Kurjera Wileńskiego” z 1936 roku artykułu Józefa Dubickiego Kaliś pisali... Jurja mowa jest o dawnym obrzędzie białoruskim na terenie Wileńszczyzny, znanym u Litwinów jako Jurgine.

Leonard Drożdżewicz nawiązuje do Rajmunda Kalickiego, znowuż do „Maja nad Wilią”, jak też do dróg miłosierdzia wileńskiego na Białostoćczyźnie  Z DOLINY LOSOŚNY
w Kawiarni Literackiej z cyklu „Opowieści morskie” drokowana jest kolejna opowieść, autora rodem z Wileńszczyzny, Grzegorza Żukowskiego pt. Paganini.

W numerze zainicjowano ważny cykl OPOWIEŚCI O OCALENIU
Tym razem drukowane są dwie kroniki z ocalenia autorstwa Romualda Mieczkowskiego:
o szczęśliwym uratowaniu przez jego dziadków Marii i Stanisława Pietrowskich rodziny żydowskiej Gołąbów pt. Amerykańskie spinki ojca oraz Życie za lejkę. Gdzie jest Musia Bursztajn?
o uratowaniu młodej Żydówki przez wileńskiego fotografa Wilhelma Skarżyńskiego.

Ważnym tematem jest holocaust, podjętym przez prof. Mieczysława Jackiewicza:
Getto i eksterminacja Żydów w Wilnie

Z zakresu historii, jak zwykle, fachowo i z lekkością podany jest esej prof. Władysława Zajewskiego
Appeasement w sprawie Polski na kongresie wiedeńskim.

KRESOWE LOSY
Tadeusz Pardej podaje spisaną przez siebie historię Czesława Balkiewicza z Trok, człowieka trudnego losu i schorowanego, któremu władze zabroniły w czasach sojalizmu wyjazdu do siostry w Polsce.

SŁYNNI RODACY
Polecamy artykuł Marii Duszki o sławnym biochemiku polskim, spokrewnionym z Katarzyną Markiewicz, uczestniczką jednego z „Majów nad Wilią”.
Marceli Nencki - stypendysta Nobla

PONADTO:
Poczet twórców literatury wileńskiej zawiera ich notki od XVI wieku do 1945 roku (odcinek 21, litera P).

 LISTEM i MAILEM. POCZTA REDAKCYJNA

LITWA-POLSKA. Z MIESIĄCA NA MIESIĄC.
WYDARZENIA, FAKTY, OPINIE. STATYSTYKA I RANKINGI. POLACY NA LITWIE, LITWINI W POLSCE. A TAKŻE INNE DZIAŁY.
Nigdzie Państwo nie znajdą tak pełnej kroniki relacji polsko-litewskich, z przedstawieniem wydarzeń z udziałem Polaków na Litwie i Litwinów w Polsce, działalności odrębnych placówek (np. Instytutu Polskiego w Wilnie, Litewskiego Centrum Kultury w Warszawie, Domu Kultury Polskiej i in.). Sygnalizowane są ważniejsze nagrody i nobilitacje, nowości wydawnicze. Są to informacje szczególnie przydatne dla zainteresowanych regionem badaczy, studentów, ludzi stąd pochodzących.
***
Czasopismo jest bogato ilustrowne, w kolorowej wklejce tym razem są prezentowane zdjęcia z wiosennego Wilna.
ZNAD WILII w Wilnie
w ksiegarniach ELEPHAS (w Domu Kultury Polskiej, Naugarduko 76), AKADEMINE KNYGA (Universiteto 4), KATALIKU PASAULIS (Pl.Katedralny).
W Polsce i w Warszawie:
W salonikach-kioskach RUCHu,w Domu Spotkań z Historią (Karowa 20), w księgarni im. B. Prusa (Krakowskie Przedmieście 7).
Czasopismo wysyłamy pocztą.
Zamówić można mailem lub telefonicznie:
48 508764030 (w Polsce) i 370 68469052 (na Litwie)  Informacja o naszych działaniach na www:facebook.com/znadwilii, znadwiliiwilno.lt
Przypominam, że można zamówić numery archiwalne, roczniki , wydawnictwa z serii Biblioteka Znad Wilii:
Zenowiusz Ponarski, Przyjaciel Litwy i ptaków. Wokół Oskara Miłosza, Biblioteka Znad Wilii (dalej: BZW) 6, Wilno 2017,ISBN 978-9986-532-08-8, s.196
W latach 2012-2015 drukowana w odcinkach w „Znad Wilii”, rozbudowana – o „dziwnym krewnym” noblisty, znanym poecie – już francuskim z wyboru, mistyku, który nieoczekiwanie został rzecznikiem interesów odradzającej się Litwy w Paryżu. O człowieku dość skomplikowanego pochodzenia, z rodowodem herbowym na terenie WKL. Ukazująca zawiłość stosunków wzajemnych pomiędzy Litwinami i Polakami, próby ułożenia racjonalnych relacji z ówczesnymi i jakże aktywnymi społecznie mniejszościami narodowymi Wilna, z całym spektrum myśli i działalności Żydów, Białorusinów, Rosjan, Tatarów czy Karaimów – z tragicznym finałem podstępnych rozgrywek Rosji Sowieckiej oraz Niemiec faszystowskich – w obliczu Apokalipsy, która zawisła złowieszczą chmurą i niebawem miała się dopełnić. Stąd autor sporo miejsca poświęcił m.in. prof. Marianowi Zdziechowskiemu, całej plejadzie myślicieli tamtego okresu, w tym rosyjskich, prawosławnych. Z nutką mistycyzmu i tego, co przeminęło.

Tomasz Snarski, Werblista, BZW 5,
Wyd. Znad Wilii, Wilno 2016, s.40, ISBN 978-9986-532-07-1
Werblista to tytuł tomiku poetyckiego Tomasza Snarskiego, urodzonego w 1985 roku w Gdańsku, w rodzinie o wileńskich korzeniach. Prawnika, piszącego wiersze. W dodatku działającego na forum europejskim na rzecz praw językowych Polaków na Litwie. W zeszłym w roku został laureatem konkursu „Polacy Wielu Kultur”, organizowanego właśnie przez redakcję kwartalnika „Znad Wilii” – za tekst pt. Wilno moich marzeń. Wydanie Werblisty w serii jest nagrodą w tym konkursie. Tomasz Snarski tomik zadedykował swej Babci Basi, której zawdzięcza Wilno. Na pewno o nim, jako poecie, usłyszymy nieraz.
- - - - - - - - - - - -
Romuald Mieczkowski, Na litewskim paszporcie, BZW(4),
Wyd. Znad Wilii, Wilno 2011, s. 160, ISBN 978-9986-532-06-4
W 5 rozdziałach: Canaletto maluję Wilno; Pytanie o korzenie; Pokochać Warszawę; Białe i czarne oraz Dwa miody. Stron 160.
Na planie pierwszym są kwestie tożsamości, spuścizny dziejowej, szukania ojczyzny przez tych, których dzisiejsze uwarunkowania usiłują odciąć od wielowiekowych korzeni. Z echami WKL, które kształtowało charakter Wilna. Z szukaniem odpowiedzi na pytanie: co dziś oznacza pisać po polsku na Litwie i gdziekolwiek bądź poza Polską.
W wydaniu 28 fotografii Wilna.
-------
Przenieść Wilno do serca. Portret Miasta
Biblioteka Znad Wilii nr 2, Wilno 2009, ISBN 978-9986-532-05-7
Poezja Polaków (z Wilna, Polski i na emigracji), Litwinów, Białorusinów, Tatara, Rosjanina, Czecha i Estończyka tworzy unikalny Portret Miasta z najpiękniejszymi wierszami 50 autorów. Są to m.in.: Ihar Babkou, Tadeusz Chabrowski, Leszek Długosz, Vytautas Landsbergis, Marcelijus Martinaitis, Henryk Mażul, Zianon Paźniak, Wojciech Piotrowicz, Alicja Rybałko, Ramute Skucaite, Józef Szostakowski, Tomas Venclova, Sławomir Worotyński. W opracowaniu zamieszczono oddzielne wklejki z 24 fotografiami Wilna.
-------------------
Romuald Mieczkowski, Nikt nie woła,BZW 2, Wilno 2007, ISNB 978-9986-532-04-0
82 wiersze ukazują Wilno, widziane przez Polaka, mocno związanego z tym Miastem. Dostrzega on złożoność nieodwracalnych zmian, stara się uzmysłowić sens wielkich i małych, straconych i pozyskanych Ojczyzn. Wilno w tych wierszach bywa zawsze, nawet gdy mowa jest o czymś innym. To widzenie świata dopełniają fotogramy autorstwa poety, którymi szkicuje Miasto, potraktowane jako otoczka zawartych przeżyć.

------------------
Romuald Mieczkowski, Objazdowe kino i inne opowiadania wileńskie, BZW 1, Wilno 2007, ISBN 978-9986-532-03-31
Literatury o Wilnie i Wileńszczyźnie powstało niemało. Cieszyła się ona sympatią przed wojną, istniała w ocenzurowaniu w PRLu, temat podejmowano na emigracji. Po wojnie w większości opisywała wojenną gehennę, życie na obczyźnie. A co działo się na terenach na Wschodzie, na których pozostali Polacy? Świadectw takich niewiele. Szczególnie, jeśli chodzi o dokonania, tworzone przez naocznych świadków. Niektóre moje opowiadania obrazują trudny świat człowieka, wychowanego w polskiej tradycji, ale żyjącego w twardych sowieckich realiach. Zdarzenia, mimo fabuły literackiej, są rodzajem dokumentu, bowiem ludzie noszą swe prawdziwe nazwiska. To hołd, który oddałem rodzinie, krewnym. Dzięki jednemu opowiadaniu moi dziadkowie Piotrowscy pośmiertnie zostali upamiętnieni za uratowanie podczas wojny rodziny żydowskiej. Jest to próba przypomnienia o nas, Polakach na Wileńszczyźnie. W książce zawarłem drogie dla mnie zdjęcia z archiwum rodzinnego (RM).