1 listopada (Wszystkich Świętych - Święto Zmarłych )

1 listopada 1939 roku Prezydium Rady Najwyższej ZSRR „przychyliło się do prośby” Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Ukrainy i włączyło „Zachodnią Ukrainę” do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Wcześniej,.22 października 1939 roku proklamowano przyłączenie „Zachodniej Ukrainy” do ZSRR.

- 1943 roku:

W miasteczku Gołogóry pow. Złoczów został zamordowany przez Ukraińców Stefan Czada, lat 39, buchalter  („Sprawozdanie sytuacyjne z ziem polskich”; w: Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, No: PRM – 122).

Czytaj więcej...

 Na saniach oprócz Czesia i ciężarnej Rozalii było spakowane naprędce jakieś jedzenie, ubrania i koce, wszyscy pozostali zesłańcy szli za saniami przez głębokie zaspy pieszo. W czasie transportu opatulony mały Czesio niezauważony przez nikogo spadł z sań do zaspy i pozostał na polu. Gdy na miejscu zbiórki odkryto brak dziecka rozpacz marki i pozostałych była niesamowita, nikt jednak nie miał prawa wrócić i rozpocząć poszukiwania. Трудно умер eто умер – krzyczeli sowieccy sołdaty i pociąg ruszył. W strasznych warunkach bytowych i sanitarnych jechali na wschód 6 tygodni i znaleźli się w Swierdłowsku. Była to główna stacja przeładunkowa zesłańców. Dopiero stąd poszczególne transporty, których docierało tu kilka w ciągu jednego dnia, kierowano w różne odległe niekiedy zakątki Syberii czy Kazachstanu. Podczas ładowania na sanie do dalszej drogi w jednym z kolejnych transportów niespodziewanie i przypadkowo odnalazł się Czesio. Ten sam który zaginął podczas wyjazdu z domu. Dziecko było chore i bardzo przeziębione. Przez następne kilkanaście dni wieziono ich z innymi rodzinami w głąb tajgi. Odpoczywali zwykle na tzw. postojach, wyznaczonych do tego celu miejscach, prowizorycznych barakach wypełnionych sianem, skleconych zapewne dawno temu przez pierwszych syberyjskich zesłańców uczestników polskich powstań ; listopadowego i styczniowego. Barak nie był na tyle szczelny by chronić ludzi przed wiatrem i mrozem. Teść Rozalii, Bonczar odziany w kożuch, grube spodnie rajtki i wysokie buty z cholewami zwane oficerkami, chcąc w jakikolwiek pomóc rodzinie, sadowił się zawsze prze wejściu i swoim ciałem chronił pozostałych przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi.

Czytaj więcej...

/ Janka Oświecimska - uczennica Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Oszmianie, lata 20. Fot. zbiory Marii Łotysz

Powiat oszmiański za czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów był największym z powiatów w województwie wileńskim. To właśnie na jego terenie – w Krewie – zawarto układ, który dał początek unii polsko-litewskiej. Stąd wywodzi się królewska dynastia Jagiellonów. Tu urodziło się i pracowało wielu wybitnych artystów, kapłanów i obrońców Ojczyzny.

W cyklu wspomnień przedstawię osoby i rodziny związane z przedwojenną historyczną „Oszmiańszczyzną”. Niekiedy będą to wątki nieznane, innym razem odświeżone, ale wzbogacone o nowe materiały z archiwów lub zbiorów prywatnych. Znacznej części nigdy nie publikowano. Kolejne artykuły pojawiać się będą w dwumiesięcznych odstępach.

Malarka Janka z Oświecimskich i pisarz Antoni Gołubiew (pseud. Kazimierz Łubi, Goa, Jerzy Cichocki, Jan Karol Wayda) to małżeństwo, które silnie związane było z Oszmiańszczyzną. W oszmiańskim kościele św. Michała Archanioła wzięli ślub. Janka pochodziła z Ukropiszek spod Oszmiany i w mieście ukończyła szkołę średnią. U jej rodziców spędzali wakacje, prowadzili pasiekę, a w czasie wojny zaangażowali się w działalność konspiracyjną i tworzyli. Tam w trakcie okupacji niemieckiej pisarz kontynuował prace nad cyklem powieści piastowskiej „Bolesław Chrobry”. Wielokrotnie w swojej twórczości odwoływał się do ziemi oszmiańskiej.

Czytaj więcej...

 1 października:  

W gajówce we wsi Szack pow. Luboml Ukraińcy zamordowali Polaka o nazwisku Sidorczuk, gajowego.

2 października:  

We wsi Wytyczne koło Włodawy Sowieci rozstrzeliwali ujętych po walce żołnierzy polskich.” W tej akcji „wyróżnił się” miejscowy Ukrainiec Paweł Dyksa” (K. Liszewski/Ryszard Szwłowski/: Wojna polsko-sowiecka 1939 rok”, s. 114).

6 października:  

W leśniczówce Poczapy pow. Luboml: „Rojewski Konstanty ur. 1900 r., syn Józefa,  gajowy   Leśnictwo Poczapy, Gmina Luboml Powiat Luboml,  6.10.1939 roku postrzelony przez bandytów ukraińskich, zmarł w szpitalu w Maciejowie” (Wojciech Moskaluk, w:

http://www.swietoszow.wroclaw.lasy.gov.pl/documents/21700551/27220520/Lista+pomardowanych.pdf/fc266838-157c-4429-a3bd-c4fd238f25f4 ).

Na początku października:  

Czytaj więcej...