Dzisiaj jest: 29 Marzec 2024        Imieniny: Wiktoryna, Cyryl, Eustachy
Moje Kresy – Anna  Muszczyńska cz.8 -ostatnia

Moje Kresy – Anna Muszczyńska cz.8 -ostatnia

W kilka dni później w niedzielę 20 lutego 1944 roku do Firlejowa zjechała liczna grupa niemieckiego wojska w granatowych mundurach, podjechali pod ukraińską cerkiew Zesłania Ducha Świętego. Wyprowadzili ludzi pod…

Readmore..

Wstyd mi za postawy moich ziomków, którzy powinni być sumieniem  narodu ukraińskiego.

Wstyd mi za postawy moich ziomków, którzy powinni być sumieniem narodu ukraińskiego.

/Elementarz "Bandera i ja" również tłumaczony na jęz. polski Miało być inaczej , jak zapowiadali Hołownia i Tusk, a jest jeszcze gorzej. W programie nauczania historii przygotowanym obecnie przez MEN,…

Readmore..

Plakaty upamiętniające ofiary ukraińskiego  ludobójstwa

Plakaty upamiętniające ofiary ukraińskiego ludobójstwa

Fundacja Wołyń Pamiętamy po raz kolejny przed 11 lipca w 2024 roku organizuje akcję wyklejania miejscowości plakatami upamiętniającymi Ofiary ukraińskiego ludobójstwa na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej w latach 1939-1947.W…

Readmore..

ALEKSANDER SZUMAŃSKI  POLSKI POETA ZE LWOWA

ALEKSANDER SZUMAŃSKI POLSKI POETA ZE LWOWA

Autorzy Zbigniew Ringer,Jacek Trznadel, Bożena Rafalska "Lwowskie Spotkiania","Kurier Codzienny", Chicago, 'Radio Pomost" Arizona, "Wiadomości Polnijne" Johannesburg. WIERSZE PATRIOTYCZNE, MIŁOSNE, SATYRYCZNE, RELIGIJNE, , REFLEKSYJNE, BALLADY, TEKSTY PIOSENEK, STROFY O TEMATYCE LWOWSKIEJ…

Readmore..

Antypolska manifestacja w Lublinie – czytanie poezji  Tarasa Szewczenki

Antypolska manifestacja w Lublinie – czytanie poezji Tarasa Szewczenki

/ Członek Zarządu Fundacji Niepodległości Jan Fedirko Prezes Towarzystwa Ukraińskiego w Lublinie dr. Grzegorz Kuprianowicz oraz Andrij Saweneć sekretarz TU w dniu 9 marca 2024 r po raz kolejny zorganizowali…

Readmore..

Zmarł prof. Andrzej Lisowski urodzony w Lacku Wysokim na Grodzieńszczyźnie, żołnierz Armii Krajowej Okręgu Nowogródek.

Zmarł prof. Andrzej Lisowski urodzony w Lacku Wysokim na Grodzieńszczyźnie, żołnierz Armii Krajowej Okręgu Nowogródek.

/ Profesor Andrzej Lisowski, zdjęcie ze zbiorów syna Andrzeja Lisowskiego" Zmarł prof. Andrzej Lisowski urodzony w Lacku Wysokim na Grodzieńszczyźnie, żołnierz Armii Krajowej Okręgu Nowogródek, wybitny znawca górnictwa, wielki patriota.…

Readmore..

„Zbrodnia (wołyńska)  nie obciąża państwa  ukraińskiego!    Skandaliczna wypowiedź Kowala:”

„Zbrodnia (wołyńska) nie obciąża państwa ukraińskiego! Skandaliczna wypowiedź Kowala:”

Paweł Kowal, szef sejmowej komisji spraw zagranicznych w rozmowie z Interią powiedział, że: „zbrodnia (wołyńska) nie obciąża państwa ukraińskiego” i „państwo ukraińskie nie ma za wiele z rzezią wołyńską, bo…

Readmore..

MOJE ŻYCIE NIELEGALNE

MOJE ŻYCIE NIELEGALNE

Tytuł książki: "Moje życie nielegalne": Autor recenzji: Mirosław Szyłak-Szydłowski (2008-03-07) O księdzu Tadeuszu Isakowiczu-Zaleskim było ostatnimi czasy bardzo głośno ze względu na lustracyjne piekiełko, które zgotowali nam rządzący. Kuria bardzo…

Readmore..

Wierząc naiwnie, że pojednanie między narodami da się  zbudować na kłamstwie  i przemilczeniu

Wierząc naiwnie, że pojednanie między narodami da się zbudować na kłamstwie i przemilczeniu

Posłowie PiS zapowiadają wniosek o odwołanie Pawła Kowala z funkcji szefa sejmowej komisji spraw zagranicznych w związku z wypowiedzią nt. rzezi wołyńskiej –informuje dziennikarz Dorzeczy. Dlaczego tak późno. Paweł Kowal…

Readmore..

Pod wieżami Włodzimierza.  Ukraińcy 1943 – 1944

Pod wieżami Włodzimierza. Ukraińcy 1943 – 1944

Praca literacka i fotograficzna przy książce trwała kilka lat. Fotografie ze zbiorów bohaterów świadectw i ich rodzin pochodzą z całego XX wieku. Fotografie współczesne to efekt ponad czterdziestu podróży Autora…

Readmore..

230. rocznica Insurekcji  (powstania) kościuszkowskiego.

230. rocznica Insurekcji (powstania) kościuszkowskiego.

/ Autorstwa Franciszek Smuglewicz - www.mnp.art.pl, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=297290 Tadeusz Kościuszko, najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie insurekcji kościuszkowskiej, generał lejtnant wojska Rzeczypospolitej Obojga Narodów, generał major komenderujący w…

Readmore..

Setki tysięcy rodzin polskich wywożonych w czterech masowych deportacjach:  10 lutego, 13 kwietnia i 20 czerwca 1940 roku  oraz 21 czerwca 1941 roku na syberyjska tajgę i stepy Kazachstanu

Setki tysięcy rodzin polskich wywożonych w czterech masowych deportacjach: 10 lutego, 13 kwietnia i 20 czerwca 1940 roku oraz 21 czerwca 1941 roku na syberyjska tajgę i stepy Kazachstanu

W XVII wieku Andrzej Potocki, hetman polny koronny, rozbudował miasto Stanisławów i założył Akademię. Było to jak na owe czasy coś tak niezwykłego, że przejeżdżający przez Stanisławów w 1772 roku…

Readmore..

Moje Kresy. Józef Julian Jamróz cz.7

/ Międzyrzec Korecki 1938r. ul. Hallera ( w głębi pałac hr Józefa Steckiego) 

Getto żydowskie w Międzyrzeczu Koreckim Niemcy założyli 22 maja 1942 roku i dotrwało tylko do 26 września tegoż roku, likwidując większość jego mieszkańców. Większość Żydów wyprowadzonych z getta pomordowano na terenie cegielni w Niewirkowie. Pozostałych, których wyłapywano pojedynczo na naszym terenie rozstrzeliwano już na miejscu i grzebano w Międzyrzeczu. Na terenie cegielni w Niewirkowie młodzi Żydzi zostali zmuszeni do wykopania olbrzymich dołów – 80 metrów długich, głębokich 3 metry. Wśród nich był Szmilek, syn naszego sąsiada Gaby Moszko. Miał chyba ze 16 lat i czuł, że to dla siebie kopią te doły.

Pamiętam wykopano ich chyba ze 4 lub 5 rzędów. Jako dzieciarnia polecieliśmy za młodymi Żydami zobaczyć gdzie to policja ukraińska ich prowadzi. Zadawaliśmy sobie pytanie, po co kopią tak olbrzymie doły i nie zdawaliśmy sobie sprawy, że taki będzie tragiczny los setek naszych Żydów. Oni wiedzieli, że Niemcy i Ukraińcy coś dla nich szykują, bowiem sąsiadowaliśmy z obu stron z żydowskimi rodzinami. Większość Żydów z Międzyrzecza umieszczono w getcie, pozostali ukrywali się po domach, w lasach i gdzie się tylko dało. Z Równego przyjechało 3 kompanie ukraińskich policjantów i kompania esesmanów. Otoczyli cały teren, wyciągali wszystkich z domów. Zwykle policjanci ukraińscy bali się wejść do ciemnych pomieszczeń i piwnic pomimo, że byli uzbrojeni. Tam czekali na nich zdesperowani Żydzi z żyletkami w rękach, tnąc kogo tylko popadło. To była ich jedyna broń obronna. Ukraińcy zostali zmuszeni do sięgnięcia po inne środki, tłocząc pompami wodę do piwnic i tym samym zmuszając ukrytych w sukiennicach na międzyrzeckim Rynku ludzi do upuszczenia swych kryjówek. Za ukrywanie i pomoc Żydom każdemu Polakowi i Ukraińcowi groziła kara śmierci.        

/ Julian na drodze

Pewnego dnia usłyszałem czyjeś kroki na naszym strychu. Macocha wysłała mnie po drewno, wchodzę po drabinie, a tu Żyd Szteremberg z córką Haną, tą która chodziła ze mną do szkoły. Stary Haim błaga mnie – Julek ratuj nas, przynieś coś do jedzenia. Okazało się, że nie jedli co najmniej od trzech dni. Przyniosłem im kromkę chleba i trochę wody. Oboje dostali się na nasz strych po wybiciu dziury w swojej wozowni i tak przeszli na nasz strych siedząc w sianie. Nikt o nich nie wiedział. Macocha w końcu zauważyła, że noszę gdzieś  jedzenie i zakazała mi wyjść. Każde przyniesione pożywienie jedli szybko, aż się zachłystywali, tacy byli głodni. Na strych wszedł ojciec, pogadał z Haimem. Słuchaj człowieku, uciekaj z tego miejsca, bo nas wszystkich razem z wami Niemy tutaj rozstrzelają, bowiem jak wspominałem na płotach i budynkach były już rozlepione ulotki w języku polskim i ukraińskim, kto będzie przechowywał Żyda – kula w łeb. Doradził też, by skryli się w swojej wozowni, tutaj na sianie szybko was znajdą, bowiem hitlerowcy i ukraińcy policjanci przeczesują dom po domu. W jednym pomieszczeniu, w magazynie na końcu wozowni jest podwójna ściana, tam się ukryjcie. Haim posłuchał dobrej rady mego ojca. Niestety podczas kolejnych skrupulatnych przeszukań żydowskich zabudowań, ukraińscy policjanci odkryli ich kryjówkę. Podejrzewam, że zdradził ich niesamowity smród wydobywający się z tego pomieszczenia, bowiem potrzeby fizjologiczne trzeba było gdzieś załatwiać. Na naszym podwórku mieszkali Sztembergowie tworząc dwie oddzielne rodziny, albowiem dwóch braci Haim i Moszke pożenili się z dwoma siostrami. Sanio Szteremberg był ich ojcem i mieszkał u jednego z nich. Z Haną chodziłem do szkoły, Sonia (też bardzo ładna dziewczynka) miała wówczas około 5 lat. Widzieliśmy przez szybę w oknie ganku jak ich wyprowadzają na podwórko. Haim odwrócił się do Niemca i dawał mu chyba złoto, Hana czekała. Niemiec odpędził Ukraińców na bok, by nie słuchali o czym między sobą rozmawiają. Po chwili Żyd zaczął uciekać w stronę młyna Wołodii Lisieckiego, za nim Hana. Oboje schowali się w stosie drzewa służącego za opał we młynie, ponieważ młyn poruszany był przy pomocy pary wodnej. Haim często przychodził do nas pożyczyć patelnię, na niej smażył sobie słoninę z cebulą, to był jego ulubiony przysmak. Żona Haima nie pozwalała smażyć na ich rodzinnej patelni, albowiem to jedzenie było dla Żydów trefne, nie było koszerne. Żydzi nie jedli słoniny, wiara im tego zakazywała. Moja macocha uznawała Haima za komunistę i gdy przypadkowo zobaczyła go uciekającego w stronę młyna, dała o tym znać siedzącemu akurat wtedy w naszej chacie innemu niemieckiemu żołnierzowi. Ten wyskoczył z ganku, strzelił w powietrze, jednakże Haim z Haną byli już w bezpiecznej odległości i Niemiec nie wyrządził im krzywdy. Niestety na odgłos wystrzału zareagowali inni i pobiegli za nim razem z ukraińskimi policjantami. Nie innego efektu można było się spodziewać, Żydów znaleziono w stercie drewna. Potem widzieliśmy ich wszystkich w Rynku, gdzie zebrano wszystkich Żydów z łapanki. Na czele szedł rabin Jakub Zasławski, prowadząc tych nieszczęśników. W pierwszym szeregu szedł Haim Szteremberg, widziałem go dobrze, bo był to wysoki chłop, Hany już nie było. Starców i chorych Ukraińcy wieźli na furmankach. Niestety cały tabor konwojowała żydowska policja. Odznaczała się tym od pozostałych Żydów żółtymi opaskami z gwiazdą, niemiłosiernie okładając pałami Bogu ducha winnych swoich współbraci. Gdy niektórzy idący mdleli, młodzi żydowscy policjanci dalej okładali ich pałami. Prowadzili ich w kierunku pobliskiego Niewirkowa, czyli do wykopanych cegielnianych dołów, wszystkich na pewną śmierć. Następnego dnia polecieliśmy zobaczyć ze Stasiem Pawłowskim i innymi kolegami, co się stało w Niewirkowie. Wykopane wcześniej doły były już zasypane i polane wapnem z karbidem. Podczołgaliśmy się na pagórek i z góry obserwowaliśmy. Miejsca straceń pilnowało czterech ukraińskich policjantów, którzy palili papierosy, śmiali się tak jakby nigdy nic tam się nie stało. To była pierwsza tura mordów, potem kolejne, wyciągano Żydów z kryjówek, z piwnic. Rozstrzeliwano i pozbywano się trupów już na miejscu w Międzyrzeczu na terenie starej cegielni leżącej naprzeciw sadu Steckich. Po wojnie wszystko to co było  związane z Żydami i Polakami uległo zniszczeniu. Po moim rodzinnym domu  nie ma żadnego śladu, w tym miejscu stoją już inne wybudowane przez żyjących tu Ukraińców. Po wojnie nowa władza sowiecka wszystko zniszczyła. W Międzyrzeczu nie ma nawet sklepu spożywczego, po zaopatrzenie jeżdżą 20 kilometrów do Korca lub 40 kilometrów do Równego, drogą pożal się Boże. Ba, nie ma już Międzyrzecza Koreckiego, Sowieci nazwali go Великі Межирічі.
Czy uratował się ktoś z Żydów międzyrzeckich ? Wiem o jednych, syn z synową rabina – Walentyną, u której byłem po wojnie z wizytą w Międzyrzeczu. Rabin Zasławski zginął ze wszystkimi swoimi ziomkami w Niewirkowie.     

/ Plan Międzyrzecza Koreckiego z 1939 r.

  Nadszedł także bardzo tragiczny rok 1943.Tu i ówdzie zaczęły pojawiać się głosy o mordach Ukraińców na Polakach. O krwawej niedzieli 11 lipca 1943 roku wiedzą już wszyscy, nastał banderowski terror i bojaźń, co będzie dalej. Mieszkaliśmy bowiem na tym terenie gdzie krwawe mordy zaczęły się najwcześniej. Naprzeciw naszego domu stała z dawien dawna ukraińska ślusarnia. Można w niej było przed wojną wyklepać kosę, wszystko naprawić i kupić coś gotowego, potrzebnego do roboty w gospodarstwie domowym. Z czasem w latach okupacji niemieckiej została wykorzystana do nielegalnej banderowskiej zbrojowni. To w niej naprawiano i składano różnego rodzaju pistolety, karabiny, zdobyczne pepesze porzucone przez uciekających na wschód w 1941 roku Sowietów. Jako ciekawskie dzieci właziliśmy wszędzie, zaglądałem też do ślusarni, widziałem wszystko, lecz nie zdawałem sobie wówczas sprawy do czego ta broń mogła być w przyszłości wykorzystana. Tu też naprawiono karabin maszynowy Bergmanna. Jakim cudem znalazł się on w rękach ukraińskich nie wiem. W każdym bądź razie Bergmann M1915 był lekkim niemieckim karabinem maszynowym, osadzonym na dwójnogu, chłodzony powietrzem. W okresie międzywojennym Bergmann M1915 znajdował się na uzbrojeniu Wojska Polskiego, a po wycofaniu z uzbrojenia trafiły do Policji Państwowej, która przyjęła go do uzbrojenia tuż przed wojną w 1937 i 1938 roku. Przygoda z tym karabinem zakończyła się tragicznie dla naszego największego wroga – sąsiada, fotografa  Kalistrata. To on miał być wyrocznią dla całej naszej rodziny, ponieważ od banderowców otrzymał rozkaz zamordowania nas. Do tej pory był z niego jako taki dobry sąsiad, chodziliśmy do niego na tzw.czaj. Wykonał nam szereg pamiątkowych fotografii, które teraz mogę wszystkim zaprezentować. Okazał się wielką banderowską szują. Pewnego razu Kalistrat wiózł z Międzyrzecza na rowerze  naprawionego Bergmanna, widocznie do banderowskiej bazy wypadowej. Podczas przejazdu został przyłapany na drodze przez niemiecki patrol, zapewne tam podczas ucieczki został przez nich zastrzelony. Banderowca Kalistrata , leżącego przez długi czas w przydrożnym rowie pochowali Ukraińcy nie gdzie indziej, tylko obok drogi. Rozwydrzone bandy wyrostków ukraińskich tak się rozbestwiły, że przyszli na nasze podwórko w biały dzień z zamiarem zrobienia nam krzywdy. Wiadomo, że większość mordów banderowcy dokonywali pod osłoną nocy, obawiając się rozpoznania, gdyż napastnikami byli także najbliżsi sąsiedzi. Na nasze podwórko weszło 5 dziewcząt w wieku może 16 – 20 lat i 3 chłopaków z widłami i siekierami. Ojciec już wcześniej przygotowywał nas na wypadek ewentualnej napaści. Każdy z domowników wiedział co w danej chwili ma robić, wymachując widłami i siekierą, chodzić od okna do okna, pozorować większą ilość obrońców. Tak też od początku postąpiliśmy dobrze, że akurat ojciec był w domu, wyskoczył z siekierą do ganku. Co mieliśmy się dać zamordować bandzie wyrostków? Tamci jak zobaczyli widły i siekiery, to nie było bohaterów, cofnęli się. W międzyczasie niespodziewanie na naszej ulicy Mickiewicza pojawił się niemiecki patrol. Gdy zobaczyli uciekających Ukraińców z widłami, zaczęli strzelać. Tamci w pole i na łąki, udało się im ujść cało, nam zagrożenie minęło. Jako ministrant w kościele św. Antoniego w Międzyrzeczu Koreckim brałem udział u boku księdza wikarego Błażeja Wolanina i księdza proboszcza Jana Pająka we wszystkich obrzędach pogrzebowych. W dniach od 10 – 25 lipca 1943 roku pochowaliśmy około 50 osób pomordowanych przez banderowców Polaków z naszego terenu. Księża byli już tak zmęczeni, że nie nadążali z pochówkami, zdarzało się, że zmarłych tylko poświęcili i odmówili przy nich krótką modlitwę. Bywały też, że pochówki wspólne, bez trumien, pomordowanych owijano jedynie w białe prześcieradła i tak składano do wspólnego grobu. Niektóre zwłoki były w kawałkach, bez kończyn, często z obciętą głową. Sądzę, że ksiądz nawet nie zdążył zapisać nazwisk pogrzebanych ofiar. Ludzie mieszkający we wsiach wokół naszego miasteczka opuszczali swoją ojcowiznę i szukali schronienia u nas. Domy pożydowskie stały puste więc mogli bez przeszkód do nich się wprowadzić. Panowało przekonanie, że większym skupisku ludzkim jest bezpieczniej. Może to i racja, bowiem miejscowych postanowił bronić utworzony konspiracyjny pluton 27 Dywizji Piechoty AK pod dowództwem sierż. Felicjana Pawłowskiego. Wśród nich byli wyszkoleni przez ojca członkowie naszego „Strzelca”. Wszystko byłoby dobrze, ale naszym niestety brakowało broni i amunicji, Niemcy zachowywali się biernie nie mając najmniejszej ochoty bronić Polaków przed banderowcami.                                                                      

Pewnego lipcowego wieczoru przychodzi do nas jeden z dawnych uczniów ojca, czeladnik krawiectwa Semen Podlisiecki z Zastawia. Semen przed wojną furmanką często woził  naszą rodzinę na różne uroczystości organizowane przez KOP w Niewirkowie. Panie Jamróz uciekajcie. Mój brat Anton, który należy do tej bandy opryszków spod znaku UPA dzisiaj zdradził mi  ich wielki sekret. Powiedz twojemu mistrzowi, że wasz sąsiad Kalistrat od dowództwa sotni otrzymał rozkaz, by was i rodzinę Surowców zamordować. Ukraiński fotograf, wasz sąsiad zdradził was i wydano na was wyrok śmierci. Ojciec uznał, że nie ma co dłużej czekać i trzeba natychmiast z Międzyrzecza uciekać. Szybko zorganizował przerzut dwóch naszych rodzin do Równego. Wermacht woził  zboże z majątku Steckich do Równego. Tato dogadał się z niemieckim szoferem – Ślązakiem, który w konwoju woził to zboże i za dobrą opłatą w naturze w postaci słoniny, jajek i masła, mnie pierwszego dowiózł do miasta. Wsadzili mnie między worki, rzucili do mnie moją małą walizkę z dykty i tak z paroma wartościowymi książkami wylądowałem u stryja Tadeusza Jamroza. Potem dojechała macocha z dziećmi, a dziadek, czyli jej ojciec – Surowiec przyjechał do nas furmanką, prowadząc ze sobą naszą krowę Białkę. Przywiózł razem ze znajomym Ukraińcem trochę zboża i różne  ciuchy, jak to się mówiło wówczas manele – poduszki, pierzyny, jakieś ubrania. To cud, że go z tym Ukraińcem banderowcy po drodze nie zamordowali. Uciekliśmy do Równego 25 lipca 1943 roku, raz na zawsze pozostawiając w Międzyrzeczu naszą ojcowiznę. Miasto było załadowane uciekinierami z całego Wołynia, wszędzie pełno ludzi. Schronienie znaleźliśmy u brata ojca – stryja Tadeusza. Stryj mieszkał na Grabniku przy ulicy Cichej nr 5, gdzie wybudował sobie dom pracując na poczcie. Większość jego pomieszczeń lokalowych było zajęte przez Niemców i Węgrów. Nas stryj umieścił razem z ojcem i braćmi na strychu. Macocha z moją siostrą dostały jedno pomieszczenie, w drugim gnieździł się stryj z rodziną. Łącznie do stryja przybyło 10 osób. Początkowo moim głównym obowiązkiem było pasienie krowy „Białki”. Pożytku było z niej wiele, najpierw świeże mleko, ser i śmietana, potem mięso, gdyż musieliśmy ją w końcu niestety zjeść. Aby poprawić swoje i nasze warunki bytowania, stryj obeznany z mieszkańcami Równego, znalazł nam opodal poczty na ulicy Chopina, ładne jak na te warunki mieszkanie z dwoma pokojami, kuchnią i tam szybko przeprowadziliśmy się.